Plüralistler

Empedokles ve Anaksagoras gibi bireysel filozoflarla birlikte Atomcu Okul’un temsilcileri olan Leukippos ve Demokritos, kendilerinden önceki monist filozofların evrenin temeline tek bir arkhe koyan düşüncelerinden farklı olarak, varlığın temeline ikiden fazla arkhe koydukları için Plüralistler olarak bilinirler.

EMPEDOKLES (M.Ö.492-M.Ö.432)

Doğa felsefesi alanında olduğu kadar tıp alanındaki çalışmalarıyla da tanınır. Parmenides gibi maddenin yoktan var olmayacağını kabul etmekle birlikte her şeyin değişmez olan dört farklı öğeden (toprak, su, hava ve ateş) olduğunu öne sürdü. Bu öğeler değişmez ve yaratılmamış olmakla birlikte evrendeki tüm maddeler bu dört arkhe’nin farklı oranlarda karışımıyla meydana gelmektedir. Bu dört öğenin birleşme ya da ayrılmalarına neden olarak Sevgi ve Nefret’ ten bahsetmiştir. Bu ikiliğin uyguladığı itme ve çekme kuvvetine yanıt veren dört arkhe’nin bu sayede bitimsiz bir değişme sürecine girdiğini söyler. “Küre” adını verdiği farklı dönemlerde Sevgi’nin ya da Nefret’in egemenliği neticesinde ayrışmaların artması ya da unsurların yeniden bir araya gelmesi sözkonusu olur. Nefretin yol açtığı bir günahla göksel alemden uzaklaştırılarak sürgün edilen tin, bir dizi ruh göçüne mahkum olmuştur. Bu durumdan kurtularak mutlak bir ölümsüzlüğe kavuşmak ancak ruhsal arınmayla olur. Bunun için bir felsefi kavrayışa sahip olmak ve sevgiyi anıtlaştırmak gerekir.

ANAKSAGORAS (M.Ö.500-M.Ö.428)

Bugünkü Urla yakınlarında doğmuştur. Ticari ya da siyasi yaşama hiç katılmayarak tüm yaşantısını felsefeye adayan filozof türünün bir örneğidir. Bir göktaşı ile ilgili olarak yaptığı gözlemlerin neticesinde Ay ve Güneş gibi gökcisimlerinin dünya ile aynı yapıda olduğunu ileri sürmüştür. Bu görüşü, politikacı Perikles ile olan dostluğu nedeniyle alacağı sürgün için temel teşkil eden dinsizlik suçlamasına zemin hazırlamıştır. Değişimi açıklaması ile ilgili olarak Empedokles’le aynı zemini paylaşan Anaksagoras, temel öğelerin dört değil, sonsuz sayıda olduğunu söylemesiyle onun düşüncesinden uzaklaşır. Bunlar bölünemez olan sonsuz sayıda tözdür ve dört arkhe (toprak, su, hava ve ateş) dahil her şey bunların karışımından oluşmuştur. Dünyanın oluşumu içinse maddi neden dışında bir fail neden olarak düzenleyici ilke olan Nous’tan bahsetmiştir. Her şeyden daha ince ve saf olan aynı zamanda diğerlerinin bilgisine de sahip olan Nous, ilk karışımı kaostan kozmosa taşımak için ilk dairesel hareketi vermiştir.