Parmenides ve Elea Okulu

Elea, İtalya’nın batı kıyısında, bugünkü Salerno kentinin güneyindeydi. Burası bir Yunan kolonisiydi. Oluş ve değişme felsefesine taban tabana zıt görüşleri Elea’lı bir grup filozof ortaya attı. Böylece felsefe dünyasında varlık konusunda sürüp gidecek tartışma da başlamış oldu. Buradan çıktığı için Elea Okulu diye anılan bir felsefe akımı gelişti. Bu okulun üç büyük filozofu Xenophanes, Parmenides ve Zenon’dur.

PARMENİDES (M.Ö.540-M.Ö.480)

Yalnızca önemli bir filozof değil, ana yurdu Elea’da, saygın bir devlet adamı ve kanun koyucu olarak tanınmış bir kişidir. Parmenides, Sokrates’in, Platon’un ve Zenon’un öğretmeniydi. Platon, bir felsefi tartışmada bir araya getirdiği Parmenides’i “yaşlı”, Parmenides’in öğrencisi olan Zenon’u “orta yaşlı”, Sokrates’i de genç biri olarak gösterir.

Herakleitos, her şeyin değiştiğini savunmuştu. Parmenides, (ondan yirmi yaş kadar daha gençtir) tam tersini, hiçbir şeyin değişmediğini ileri sürmüştür. Parmenides şu sonuca varmıştır: gerçekte ne hareket vardır ne de oluşum; değişmez, kalıcı bir varlıktan başka hiçbir şey yoktur.  Asıl varlık, ne ortaya çıkan ne de yok olup giden bir şeydir. O, buna “Bir” yada “Bir Olan” diyordu.

“Bir”, Herakleitos’ta olduğu gibi karşıtların birliği değildir; karşıtlar denen şeyler yoktur. Soğuk, “sıcak olmayan”; karanlık, “aydınlık olmayan”dır.

Bu düşünceler, değişmeyen tek bir varlık olarak yeni bir evren görüşüne sebep olur. Her şey birdir. Görünüşteki değişim yada hareket, kapalı ve değişmeyen bir sistem içinde ortaya çıkan bir şeydir. Bu görüşle 17.yy’da Newton ile 20.yy’da Einstein arasındaki dönemde gelişen bilimsel evren görüşü hakkında varolan çarpıcı benzerlik dikkate değerdir.