John Locke

(1632 – 1704)

Locke İngiltere’de Bristol yakınlarında Wrington’da doğdu. Oxford Üniversitesi’nde tıp okudu. Skolastik Felsefe’den hoşlanmakta ancak Descartes’in eserlerindeki açıklık ile sağlamlılığın yeni doğa bilimine dayanmasını beğenmektedir.

İngiliz Aydınlanması’nı dolayısıyla Avrupa’daki Aydınlanma’yı başlatan düşünürdür. Çalışma ve araştırmalarının merkezini insan oluşturmaktadır. Ona göre birey özgür olmalıdır. Akıl hayatın kılavuzu yapılmalıdır.

İki farklı alanda, bilgi kuramında ve siyaset felsefesinde ön saflarda yer olan düşünürlerden biriydi. İnsanın kavrayabileceği şeylerin sınırları üzerinde bir soruşturma başlattı. Ona göre, eğer kendi zihinsel yetilerimizi çözümleyebilir ve üstesinden gelebileceğimiz şeylerin neler olduğunu ortaya çıkarabilirsek, bizim dışımızda olup bitenlerden bağımsız olarak, bilebileceklerimizin sınırlarını belirleyebilecektik. Kavrayabileceğimiz şeylerin üstünde ve dışında ne kadar çok (ya da az) şey olursa olsun, bunların bizim anlama yolumuz üzerinde hiçbir etkileri olmayacaktır.

Deneycilik, dünya hakkında önceki yaşamımızda edindiğimiz belli bir bilgiyle doğduğumuz görüşünü reddeder. Locke düşüncelerin doğuştan var olduğu görüşüne karşıydı. Doğduğumuzda zihnimizin boş bir sayfaya benzediğine, daha sonra bunun üzerine yazılmaya başlandığında ve dış dünyayla ilgili sonraki bütün bilgilerimiz ve anlağımızın bu kaynaktan geliştiğine inanıyordu.( Tabula Rasa ). Locke’un düşünceleri, özellikle Fransa’da kitlelerin eğitim yoluyla toplumsal bağımlılıktan kurtulabileceklerini ve herkesin eşit koşullarda bulunduğu fikrini doğurdu.

Locke’a göre, nesnelerin bilim tarafından ele alınabilecek yönleri, (uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, zamandaki yerleri, hızları vs.) herhangi bir bireysel gözlemciden bağımsız olan ölçülebilir niteliklerdi. Gözlemciden bağımsız olduklarından, bu niteliklerin bir nesneyi nesnel olarak niteledikleri kabul edilebilirdi; dolayısıyla Locke bunlara “birincil nitelikler” adını verdi. Bilimin ele alamayacağı (tat, koku, renk vs. gibi) nitelikler gözlemde bulanan özneyle nesne arasındaki etkileşimden kaynaklanan, dolayısıyla gözlemciden gözlemciye kolaylıkla değişebilen niteliklere “ikincil nitelikler” adını verdi.