Thales ve Milet Okulu

Miletos, İonia’nın Ege denizine açılan, Yakın Doğu’nun eski, köklü ve uygar ülkeleri ile yapılan ticaretin merkezi, hareketli bir liman kentidir. Miletos’luların kadim Mısır ve Bâbil öğretilerine nüfûz edebilme imkânları felsefenin bu kentte var olmuş olmasını izâh edebilmektedir. Miletos Okulu olarak da isimlendirilen, Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes, varoluşun sistematiği ile değişim üzerinde düşünerek, çeşitli, ama benzer teoriler geliştirmişlerdir. Prensip itibariyle, Doğa’da mevcut her şeyin bir tek öz maddeden oluştuğu görüşündedirler. Bu inanca dayanarak, önce “doğa”nın (Physis) varlık bulduğunu öne sürmüşlerdir.

THALES (M.Ö. 625 – M.Ö. 546)

Thales soylu bir ailedendi. Rivayete göre kendisini Mısır ve Babil kaynaklarından eğitmiştir. Antik tarih, Thales’in Mısır’daki piramitlerin yüksekliğini piramitlerin gölgelerin uzunluğunu ölçerek, nasıl hesapladığını anlatır. Thales, güneşin konumuna göre bir insanın boyunun kendi gölgesinin uzunluğuna eşit olduğu anda, piramitlerin gölgelerinin uzunluğu ölçülerek piramitlerin yüksekliklerini hesaplamıştır. Ayrıca, geometrinin tümden gelen bir bilim olduğunu ortaya koymuştur.

Gözle görünebilir ya da algılanabilir varlıkların ve bunların geçirdiği değişimlerin oluşturduğu kaotik düzenin gerisinde, akılla anlaşılabilir, kalıcı ve sürekli bir gerçekliğin var olduğuna inanmıştır. Thales bu gerçekliğin, “su” olduğunu öne sürmüştür. Bir başka deyişle Thales için temel töz, yani “arkhe” sudur. Thales’e göre, su buharlaşarak hava ve neme, donarak toprağa ve taşa kadar değişir. Bu süreç içerisinde tüm nesneler oluşur. Aristoteles, Thales’i bu sonuca, herşeyin sıvı bir varlıktan beslendiği, sıcağın da sudan türeyip, suyla beslendiği, herşeyin tohumunun nemli bir yapıda olduğu gözleminin götürdüğünü söyler.

Onu arkhenin su olduğu sonucuna götüren nedenler ne olursa olsun, onu felsefe tarihinde önemli kılan unsur, verdiği yanıttan çok, sorduğu “Temel töz nedir?” sorusudur. Thales, BİR sorununu ortaya koymuştur

Çevresindekiler yoksulluğu nedeniyle Thales’le alay edince o da bütün parasıyla sonraki hasat mevsimi için zeytin presleri kiralar ve vakti geldiğinde presleri ihtiyaçları olanlara istediği fiyattan ödünç verirdi. Bu olay filozofların isterlerse para kazanabileceklerini, fakat başka şeylere ilgi duyduklarını gösteren bir örnektir

Thales’e sormuşlar:

En güç şey nedir?

“Kendini tanımak” demiş.

En kolay şey nedir?

“Başkasına öğüt vermek” demiş.

Az görülen bir şey nedir?

“Zorba bir hükümdarın yaşlanmışı”

Mutsuzluğa kolayca katlanmanın çaresi?

“Daha mutsuz düşmanların hallerine bakmak”

Erdemle yaşamanın çaresi?

“Başkalarında görüp ayıpladığımız şeyleri yapmamak”

Güzellik nereden gelir?

“Yüzden değil, iyi davranışlardan …”