Fichte

(1762-1814)

Taşra’da mütevazi şartlarda doğdu. Kaz güderdi. Bir Pazar günü vaazı kaçıran zenginlerden biri ondan birkaç cümle ile özet yapmasını istedi. Özetten etkilenen soylu beyefendi onu himayesine alarak önce Luther’ci bir papazdan özel ders aldırdı, sonra da Pforta’da (Jena Üniversitesi) eğitim almasını sağladı. Fichte üniversiteden sonra velinimeti ölünce büyük yoksulluk çekti ancak 1792’de “Bütün Vahiyleri Eleştirme Denemesi” ile tanındı, 1794’de Jena Üniversitesi’nde Felsefe profesörü oldu. Kişiliği yüzünden başı hep derde girdi; haşin ve dik başlı biri, sert bir öğretmen ve zorlu bir meslektaştı. Meslek yaşamı, çekişmeler ve istifalarla doludur. ‘İnsanı Belirleyen Nitelik’ler önemli bir yapıtıdır. 52 yaşındayken, bir hemşire olan karısından kaptığı tifüsten öldü.

Fichte’ye göre bilimsel yasalar deneysel gözlemlerden türetilemez ancak deneysel yasalar bilimsel yasalardan çıkartılabilir. Newton’dan sonra herkes gibi Fichte de klasik fiziğin yasalarının tamamen nesnel ve bütün zamanlar için doğru olduğuna inanıyordu.

Fichte’nin felsefesindeki temel çıkış noktası kendi özgürlük anlayışıdır.Ona göre irade ya da ben temel gerçeklik olup özgürdür, kendi kendisini belirleyen faaliyettir.Ben ya da irade dışında her şey ölü ve pasif bir oluş gösterir.Yalnızca kendi kendisini belirleyen tinsel bir faaliyet gerçektir.İradenin kendisi yaşam ve akıl,bilgi ve eylem ilkesidir her türlü ilerleme ve uygarlığın harekete geçirici gücüdür.

Kant özgürlüğün bir yasasızlık olmadığını kendine göre bir yasalılık olduğunu göstermişti. Fichte için özgürlük  doğa yasasından başkadır. Ondan üstün olan ona karışabilen yasadır.Çünkü özgürlük daha derin bir temele dayanır.”Ben”in etkin olan özüne daha yakındır.Ahlak yasası özgürlüğün bir görünmesidir.Ahlak Yasası’nın formunu da içeriğini de sağlayan özgürlüktür.Ancak özgürlük hazır olarak verilmiş bir durum olmayıp gerçekleştirilecek bir ödevdir.Gerçekten özgür olmak için ,eylemin dışarıdaki ereklerden vazgeçip kendisini erek bilmesi gerekir.Gerçek ahlaki davranış özgürlüğü özgürlük için istemektir.Herkeste eylemin uygun ya da uygunsuz olduğun bildiren yanılmaz bir merci vardır.Bu merci vicdandır.( Vicdan burada kalbe dair duygusal bir kavram olarak değil doğruyu yanlıştan ayırabilme yetisi çerçevesinde doğru düşünme olarak anlaşılmalıdır.)

Vicdan insanın kendisinde özgürlük yasasını taşıdığına en inandırıcı tanıktır.

Kant için eylemimize temel olacak ilkenin bir genel yasa niteliği taşıması gerekir..Dolayısıyla ancak sonunda genel bir yasaya varabilen eylem iyidir.Fichte’de ise eyleme bir “eyleme olarak” iyidir. Çünkü eyleme, özgürlüğün etkinliğe geçmesi demektir. Bundan dolayı da “kötü” etkinliğin eksikliği,eyleme yetersizliği,tembellik ve işsizliktir.